Nowoczesne osiedle na gdańskich Siedlcach… sprzed 90 lat.

Jeśli mieszkasz w domu, kamienicy czy bloku zbudowanym dawniej niż dwie dekady-trzy dekady temu, jest duża szansa, że przeszedł on remont, który zmienił jego pierwotne oblicze. A gdy twój dom jest dużo starszy, być może nie ominęła przebudowa. Czasami chciałoby się choć na chwilę cofnąć w czasie, aby spojrzeć, jak wyglądało to miejsce w momencie powstania. Nie zawsze jednak dysponujemy starymi zdjęciami, a projekty architektoniczne, jeśli się zachowały, bywają trudno dostępne. Czasami te utrudnienia sprawiają, że mijamy codziennie budynki, których geneza i pierwotny wygląd świadczą o niezwykłym zamyśle architektów, który z czasem uległ zatarciu.

W gdańskiej dzielnicy Siedlce, tamtejsze kamienice, domy czy przedwojenne i powojenne bloki nie budzą większego zainteresowania. Tym bardziej zaskakujące wydawać się mogą opublikowane w gazecie Danziger Volkssitmme obszerne artykuły-prezentacje dwóch powstających w 1929 roku na Siedlcach osiedli – przy dzisiejszych ulicach Tarasy i Wieniawskiego.

Przełom lat 20 i 30 XX wieku charakteryzuje się niezwykle dynamiczną rozbudową osiedli mieszkaniowych w Gdańsku. Wyrastają one wówczas niczym grzyby po deszczu za sprawą uchwalonych przed kilku laty specjalnych ulg dla inwestorów budowlanych oraz wprowadzonego podatku na cele budowlane. Była to odpowiedź na ogromne zapotrzebowanie na własne lokum przez znaczny procent mieszkańców. Od początku wieku populacja miasta wzrosła bowiem o niemalże 60 tysięcy osób, osiągając blisko 200 tysięcy. Połowę mieszkańców stanowiły rodziny robotnicze poszukujące w mieście niewielkich i tanich mieszkań.
Idealną ofertą dla nich było osiedle Falk-Hof. Swą nazwę wzięło od nazwiska przedsiębiorcy budowlanego Alberta Falka. Wzorowane na rozwiązaniach wiedeńskich tworzyło zamkniętą przestrzeń wokół wewnętrznej ulicy Falkhof (dzisiejszej ul. Tarasy). Budowa kompleksu 80 dwu- i trzy-pokojowych mieszkań trwała niespełna rok czasu. O ich lokatorach przypominają odnowione niedawno figury robotników umieszczone na fasadach budynków. Faktycznie, to głównie pracownicy fizyczni, w tym kadra Alberta Falka, ostatecznie zamieszkała na tym osiedlu.

Tuż obok położone jest drugie prezentowane w gazecie osiedle, usytuowane pomiędzy ulicami Wieniawskiego (przed wojną: Nonnenacker) i Zakopiańską (Weinbergstraße). Projekt Bruna i Heinza Bahrów należał wówczas do najnowocześniejszych rozwiązań urbanistycznych w Gdańsku. Budynki, zarzucając tradycję, zwrócono prostopadle do ulicy Zakopiańskiej, otwierając na ulicę od strony południowej przestrzenie ogrodowe pomiędzy nimi. Tym sposobem nie tylko zapewniono o wiele lepsze nasłonecznienie mieszkań (usytuowanych na osi wschód-zachód) ale i swobodny dostęp powietrza do nich. 156 mieszkań dwu i trzypokojowych poprzez nachylenie terenu, na którym powstały oraz nowoczesny układ osiedla zyskało również doskonały widok na Dolinę Siedlecką oraz śródmieście Gdańska w oddali.

Dawna prasa gdańska stanowi nadal niewyczerpane źródło informacji. Projekty osiedli publikowano w Danziger Volksstimme (Gdański Głos Ludu) – niezwykle popularnym w Gdańsku (drugi największy nakład wśród gazet) naczelnym organie medialnym gdańskich socjaldemokratów, którzy mocno wspierali budowę socjalnych mieszkań robotniczych. Gazeta publikowana była w latach 1920-1936. Po dojściu do władzy nazistów w 1933 roku była głównym tytułem opozycji antyhitlerowskiej. Zdigitalizowany nakład gazety udostępniony został na stronie Biblioteki Fundacji im. Friedricha Eberta: library.fes.de/inhalt/digital/danziger-volksstimme

Tekst przygotował: dr Andrzej Hoja
Historyk, kurator, muzealnik. Kieruje Oddziałem Głównym Muzeum Gdańska i koordynuje działające przy nim Gdańskie Archiwum Historii Mówionej. Interesuje się formami prezentacji pamięci o przeszłości Gdańska i Pomorza. Współautor komentarzy historycznych do instalacji artystycznych prezentowanych w ramach Festiwalu Narracje w 2019 roku.