Ilustracje w rękopisie Christiana Fischera

Kiedy zobaczyłam po raz pierwszy rękopis Christiana Fischera, który relacjonuje podróż po Europie Nathaneala Gerlacha – to właśnie ilustracje przykuły moją ciekawość. W głównej mierze dlatego, że tekst był dla mnie niemal zupełnie nieczytelny, ale też dlatego, że są po prostu bardzo ładne.
Rysunek białego pelikana, opisany wokół drobnym maczkiem, przywołał nieodparte skojarzenie z kadrem z filmu o Indianie Jones. Dam sobie uciąć rękę, że było takie ujęcie: strona w jego pamiętniku z wyprawy, rysunki i tekst oraz pisząca w nim ręka Jones’a! Teraz, przeszukując internet, natrafiam tylko na replikę pamiętnika, który też działa na wyobraźnię oraz mnóstwo inspirowanych nim pamiętników z podróży. Wakacje przed nami! Może jest to dobry pomysł na utrwalenie letnich podróży?
ExpoSYFY - Indiana Jones and the Last Crusade (10746692044)

Pomyślałam też, że może Nathaneal Gerlach i Christian Fischer też mieli w sobie taką żyłkę odkrywców. Może rękopis kryje w sobie tajemnice, które czekają na odkrycie. Jakieś niebanalne poglądy, obiektywną relację zdradzającą kulisy, niecodzienny opis znanego miejsca lub przeciwnie obszerny opis czegoś co już nie istnieje. To, na ile sprawdzą się moje oczekiwania i nadzieje, dopiero się okaże, ponieważ dopiero ruszamy z transkrypcją i tłumaczeniami. Zatem, póki treść wciąż jest tajemnicą, zajmijmy się ilustracjami. Są to ręcznie wykonane rysunki. Niektóre malowane, niektóre jedynie z czarno-bieli. Zachowane oryginały mimo swoich 300 lat odznaczają się wspaniałymi, intensywnymi barwami.

Kamila Kokot, Biblioteka Politechniki Gdańskiej, rękopis Christiana Fischera 1727-30; zdj. Karina Rojek 2020 rok.

Wiadomo, że rękopis pisał Christian Fischer, który towarzyszył jako opiekun Nathanealowi Gerlachowi w jego podróży. Okazuje się, że zachowany rękopis jest prawdopodobnie wersją przepisaną tzn. nie tą pisaną „na kolanie podczas podróży”. Przyjmuje się także, że ilustracje powstawały niezależnie od treści … czyjego są autorstwa? Dr Katarzyna Pękacka-Falkowska, która zgodziła się czuwać nad całością transkrypcji i tłumaczenia rękopisu uważa, że przynajmniej część ilustracji mógł wykonać Jacob Teodor Klein (gdański naukowiec, botanik), jego córki lub ktoś na jego zlecenie. Na przykład rysunek ryby (obiekt z Musaeum Kleinianum) został wykonany przez córkę Kleina Reginę Concordię (są tam jej inicjały).

Ilustracja z rękopisu Christiana Fischera. Dziennik z podróży Nathaneala Gerlacha po Europie w latach 1727-30. pbc.gda.pl/dlibra/publication/10113/edition/6021

Natomiast „Kaktus” to dzieło pana Schultza (wykonane zresztą w Gdańsku z natury, 1723 r.;) Niestety nie wiadomo, o którego Schultza chodzi a było ich w Gdańsku kilku. Kwitnący kaktus pochodzi z ogrodu Kleina.

Ilustracja z rękopisu Christiana Fischera. Dziennik z podróży Nathaneala Gerlacha po Europie w latach 1727-30. pbc.gda.pl/dlibra/publication/10113/edition/6021

Co do reszty ilustracji – ich autorstwo jest nieznane. Na przykład „szkielet” to, wg dr Pekackiej-Falkowskiej, obiekt z kolekcji J.G. Gmelina st. z Tybingi przeniesiony do drezdeńskiej Kunstkamery w 1726 r. Oryginalna ilustracja została przesłana Kleinowi przez Johanna Heinricha von Heuchera w jednym z listów z 1726 r.; potem Klein kazał ją komuś odrysować – i ten odrys to nasza ilustracja w rękopisie.

Ilustracja z rękopisu Christiana Fischera. Dziennik z podróży Nathaneala Gerlacha po Europie w latach 1727-30. pbc.gda.pl/dlibra/publication/10113/edition/6021

Klein zamówił u kogoś również pelikana (narysowanego z natury) (przy ilustaracji notatka z 1728 roku).

Ilustracja z rękopisu Christiana Fischera. Dziennik z podróży Nathaneala Gerlacha po Europie w latach 1727-30. pbc.gda.pl/dlibra/publication/10113/edition/6021

W rękopisie znajdują się także rysunki przedstawiające maszyny, urządzenia, plany i rzuty architektoniczne. Wizualnie najciekawsze wydają się być te przedstawiające florę i faunę. Chcemy je wykorzystać. Planujemy kolejną serię wyszukanych pamiątek z Gdańska.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *